Yazan;Abdullah Rıdvan Gökbel
İSAR Tez Sunumları kapsamında 30 Mart 2017 tarihinde Muhammed Bedrettin Toprak, “Osmanlı Maliyesi’nde Timar Uygulaması: Ahkâm Defterlerine Göre 18.yy’da Sistemin İşleyişi” adlı sunumu gerçekleştirdi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde, Prof. Dr. Erol Özvar danışmanlığında tamamlanan yüksek lisans tezinin asıl adı ise “İstanbul Ahkâm Defterleri’ne Göre 18. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul ve Çevresinde Timar Sisteminin İşleyişi” idi.
Toprak, klasik dönem Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik yapısının temel unsurlarından birini oluşturan timar sisteminin yüzyıllar içerisindeki seyri üzerinde durarak sunumuna giriş yaptı. Esas odaklandığı yüzyıl olan 18. asır dahilinde Dîvân-ı Hümâyûn’da tutulmuş olan ahkâm deflerleri ile çok sayıda arşiv belgesi ışığında, ulaştığı verileri dinleyenlere aktaran Toprak, konu etrafında çalışmalarda bulunmuş olan sahanın önemli isimlerine ait tahlilleri de naklederek çeşitli tespit, yorum ve ihtimalleri masaya yatırdı.
Genelde Osmanlı maliyesi, özeldeyse timar sistemini inceleyen çalışmada, Osmanlı maliye organizasyonu, sistemin muhtevası, hukukî çerçevesi ve dönüşümü hakkında ayrıntılı bilgiler verilmeye çalışıldı. Tez çalışması, timar uygulamasını, bir yandan üretim ve bölüşümde belirleyici olması sebebiyle sosyal ve ekonomik yönüyle, diğer yandan da ordu ve savaş finansmanı olarak kullanılmasıyla malî ve bürokratik yönüyle ele alma temayülündeydi. Sunum, dolaylı bir vergi toplama yöntemi denebilecek olan sistemin, dönemin ve ordunun ihtiyaçlarına göre değişmelere uğraması meselesini tartışmaya açarak bu değişimin farklı sosyal gruplar üzerindeki etkisini inceleyerek devam etti.
Toprak, iki bölümden oluştuğunu söylediği tezinin ilk bölümünde genel anlamda Osmanlı maliye organizasyonu ile devletin klasik dönemindeki sistem işleyişinin, ilgili literatürü kapsayan şekilde ele alındığını ifade etti. İkinci bölümde ise Osmanlı arşiv belgeleri ışığında timar sisteminin incelenmeye çalışıldığını ve çalışmanın tezinin de bu bilgiler doğrultusundaki tespitlerden oluştuğunu belirtti.
Son olarak belgelerdeki davalardan yola çıkarak yaptığı araştırma ile sistemin dönem içinde geldiği noktaya dair birtakım neticelere ulaştığı bu çalışmasıyla, Osmanlı iktisat tarihi içerisindeki önemli bir konuya katkı sağlayan ve Osmanlı maliyesine dair bütüncül haritanın görülmesi adına önemli bir derlemede bulunan Bedrettin Toprak’ın tez sunumu, soru-cevap faslının ardından sona erdi.
Bir yanıt bırakın